1.

Tính đến cuối năm 2015, trên địa bàn cả nước đã có 6.260 HTX được tổ chức lại theo Luật HTX 2012, chiếm 32% trên tổng số HTX phải tổ chức lại.

Theo đó, sự ra đời của Luật HTX năm 2012 là cột mốc, đánh dấu sự thay đổi về mặt bản chất hoạt động của loại hình kinh tế HTX, tạo sự đổi mới căn bản giúp cho hệ thống HTX chuyển mình đi lên, hòa nhập chung với sự phát triển của đất nước.

Nhìn chung, sau hơn 2 năm triển khai theo Luật HTX năm 2012, mô hình hợp tác xã kiểu mới đã cho thấy “cởi trói” về cơ chế chính sách có ý nghĩa quan trọng, quyết định đối với sự phát triển của các hợp tác xã trong cả nước.

Theo đó, quy định về Luật HTX năm 2012 đã cho ra đời một mô hình HTX kiểu mới, phát huy sức mạnh của cá nhân, kinh tế hộ với tư cách là xã viên gắn kết với nhau cùng hợp tác phát triển dưới hình thức tổ chức hợp tác xã.

Điển hình như trường hợp HTX dịch vụ nông nghiệp Đức Huệ (xã Mỹ Quý, huyện Tháp Mười, Đồng Tháp), các hộ nông dân (xã viên) sẽ tiếp tục sản xuất trên chính mảnh ruộng của mình theo quy hoạch. HTX sẽ đứng ra chịu trách nhiệm về cung cứng giống, phân bón, các dịch vụ nông nghiệp khác và chịu trách nhiệm bao tiêu sản phẩm cho các hộ nông dân, thành viên, xã viên của mình.

2.

Bản chất mô hình HTX kiểu mới là việc giải phóng sức lao động, sức sáng tạo, trên cơ sở phân chia lợi ích phù hợp giữa các thành viên.

Yếu tố mang lại thành công của các HTX kiểu mới đến từ nhiều phía, trong đó nổi bật lên vấn đề lợi ích phải được đặt lên hàng đầu và đóng góp của từng thành viên phải được nhìn nhận và trả công xứng đáng.

Một hộ gia đình hay cá nhân trở thành thành viên của một HTX thì bản thân họ phải nhận thức được lợi ích mà HTX sẽ mang lại cho họ thì hộ gia đình hay cá nhân đó mới có mong muốn trở thành thành viên của HTX.

Trường hợp của HTX Vận tải hàng hóa đường bộ Hải Phòng là một ví dụ. Sau hơn 2 năm thành lập HTX đã có hơn 100 thành viên tự nguyện tham gia.

Nhớ lại thời điểm tháng 10/2013, khi Thông tư số 18/2013/TT-BGTVT của Bộ Giao thông- Vận tải được ban hành, quy định về tổ chức, quản lý hoạt động kinh doanh vận tải, đã khiến cho gần 900 doanh nghiệp (doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, quy mô hộ gia đình) với hơn 5.000 xe vận tải hàng hóa bằng container, lo lắng như ngồi trên đống lửa, do không đáp ứng đầy đủ các tiêu chí theo quy định của Thông tư 18.

Sau đó, nhờ vào việc tham gia là thành viên HTX Vận tải hàng hóa đường bộ Hải Phòng, các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ này, đã có thể yên tâm hoạt động, nhờ vào sự hỗ trợ của HTX, đồng thời qua đó góp phần phát triển cảng biển địa phương, đem lại hiệu quả kinh tế cho HTX và thành viên.

Việc giải phóng sức lao động, sức sáng tạo cũng là yếu tố quan trọng mang lại sự thành công của mô hình HTX kiểu mới.

Sau khi Luật HTX năm 2012 được ban hành, ở Quảng Nam một số mô hình HTX kiểu mới do thanh niên làm chủ đã được thành lập và đi vào hoạt động hiệu quả.

Điểm thành công của các HTX này là việc dám nghĩ, dám làm của một bộ phận thanh niên có trình độ và ước mơ làm giàu, khởi nghiệp bằng những việc làm nho nhỏ như tổ chức nuôi chim yến để kinh doanh và phát triển mở rộng thành lập HTX (trường hợp của anh Ngô Thanh Phong, xã Bình Trung, huyện Bình Thăng, Quảng Nam);

Hay như trường hợp của anh Trần Văn Nhẫn, xã Bình Triều, huyện Thăng Bình, Quảng Nam thành lập HTX để thu gom rác, xây dựng các công trình thủy lợi kênh mương và hiện nay tổ chức thêm việc cung ứng giống vật tư nông nghiệp và đầu tư xây dựng lò mổ tập trung.

Các thành công này có dấu ấn của tổ chức đoàn thể đã hỗ trợ để họ phát triển mô hình làm HTX theo kiểu mới, được hướng dẫn tập huấn, hỗ trợ điều kiện pháp lý, giúp chuyển giấc mơ làm giàu thành hiện thực.

Ngoài ra, với việc tham gia HTX kiểu mới theo Luật HTX năm 2012, các thành viên HTX được hưởng rất nhiều lợi ích, như sự hỗ trợ lẫn nhau giữa các thành viên; được vay vốn từ HTX với lãi suất thấp, thủ tục nhanh gọn hay được mua nguyên liệu sản xuất với giá thấp hơn so với trước khi vào HTX (HTX đứng ra mua nguyên liệu với số lượng lớn, giá rẻ, bán lại cho thành viên).

3.

Luật HTX năm 2012 đã giải phóng sức lao động, sức sáng tạo của tất cả các thành viên tham gia HTX. Đây là yếu tố thay đổi về mặt bản chất.

Tuy nhiên, tác động từ bên ngoài đến sự phát triển bền vững của các HTX cũng là vấn đề cần quan tâm. Trong đó, Nhà nước với vai trò quan trọng, trong việc ban hành các cơ chế chính sách phù hợp hỗ trợ HTX phát triển; Nhà khoa học với vai trò là người tạo động lực cho HTX phát triển thông qua ứng dụng khoa học, công nghệ trong quá trình sản xuất; Nhà doanh nghiệp với tư cách là đối tác cung ứng nguyên liệu đầu vào và tiêu thụ sản phẩm đầu ra cho các thành viên tham gia HTX.

Các đối tượng này tác động qua lại lẫn nhau và ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành, phát triển của HTX trong nền kinh tế thị trường.

- Đối với Nhà nước, HTX là đối tượng được Nhà nước đặc biệt quan tâm hỗ trợ phát triển gắn với việc ban hành Luật HTX năm 2012, giao trách nhiệm cho các cơ quan quản lý Nhà nước từ trung ương đến địa phương thực hiện quản lý Nhà nước đối với loại hình này, đồng thời phối hợp với Mặt trận tổ quốc và các tổ chức xã hội khác trong việc tổ chức thi hành pháp luật về hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã; tuyên truyền, phổ biến pháp luật về hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã; triển khai các chương trình, dự án phát triển hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.

Trong quá trình này, rất cần sự phối hợp đồng bộ, tham gia tích cực và chủ động của các tổ chức xã hội, hỗ trợ cho các cá nhân, hộ gia đình cất cánh những ước mơ làm giàu chính đáng thông qua lao động, sản xuất.

- Đối với nhà khoa học là đối tượng hỗ trợ cho HTX cất cánh thông qua ứng dụng công nghệ phục vụ sản xuất, kinh doanh, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn; lĩnh vực đầu tư máy móc, thiết bị sử dụng máy móc hiện đại.

Đây là yếu tố quan trọng góp phần cải thiện chất lượng sản phẩm và nâng cao năng lực cạnh tranh của HTX trong môi trường hội nhập quốc tế.

Đoàn Liên minh HTX TP Hải Phòng trong một chuyến đi làm việc với HTX cơ sở

Việc HTX đứng ra là người đại diện cho các thành viên để giải quyết các vấn đề như xây dựng thương hiệu, đàm phán gia nhập thị trường, tổ chức lại sản xuất hiệu quả… đã góp phần hỗ trợ tốt hơn cho cá nhân, hộ gia đình yên tâm, sản xuất, không phải tự bươn trải giống như trước đây.

Theo đó, rất cần sự đồng lòng, nhất trí và phối kết hợp hiệu quả cũng như tác động từ phía các cơ quan quản lý Nhà nước địa phương với tư cách là người quản lý hoạt động kinh tế xã hội trên địa bàn HTX đang hoạt động và các cơ quan quản lý chuyên ngành có trình độ chuyên môn quản lý Nhà nước cùng vào cuộc mới tạo cơ hội lớn hơn cho mô hình HTX kiểu mới phát triển ổn định và bền vững.

- Nhà doanh nghiệp là đối tác chính của HTX kiểu mới trong mối quan hệ gắn bó sản xuất – kinh doanh. Các doanh nghiệp vừa cung ứng nguyên liệu, dịch vụ cho HTX sản xuất kinh doanh vừa là đối tượng tiêu thụ sản phẩm, dịch vụ cho HTX.

Tuy nhiên, mối quan hệ này còn chưa chặt chẽ, vẫn còn xuất hiện ở đâu đó việc ép giá mua, giá bán làm thiệt hại cho người sản xuất, đặc biệt là nông dân, gây tâm lý hoang mang, không yên tâm sản xuất nông nghiệp của một bộ phận nông dân.

4.

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế của Việt Nam, ảnh hưởng tác động của môi trường kinh doanh đối với sự phát triển bền vững của mô hình HTX kiểu mới trở nên ngày càng lớn. Trong đó, nội lực bản thân của các HTX là yếu tố căn bản giúp cho HTX tồn tại và phát triển bền vững.

Tuy nhiên, những yếu kém mang tính căn bản của các HTX vẫn còn tồn tại và không dễ giải quyết. Đó là nguồn nhân lực chất lượng, vấn đề pháp lý, quản trị điều hành hiện đại, chuyên nghiệp, nguồn vốn hoạt động kinh doanh và ứng dụng công nghệ trong sản xuất, kinh doanh.

Những vấn đề này liên quan đến định hướng hoạt động kinh doanh, xây dựng thương hiệu sản phẩm và xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường.

Mối quan hệ gắn bó của các vấn đề nội tại của HTX với những tác động từ bên ngoài sẽ và trở thành thách thức lớn cho các HTX kiểu mới phát triển hiệu quả và bền vững.

Trong điều kiện hiện nay, các HTX kiểu mới đã bước đầu thoát khỏi những tồn tại yếu kém cũ, phát huy được tính năng động, sáng tạo của các thành viên và đây cũng là yếu tố quan trọng, quyết định giúp cho mô hình HTX kiểu mới có thể vượt qua những thách thức, những tồn tại đã, đang và có thể xuất hiện trong tương lai.

Theo đó, các HTX kiểu mới cần tiếp tục nâng cao hơn nữa tính sáng tạo, chủ động của các thành viên, trong mối quan hệ hỗ trợ lẫn nhau, cùng hướng tới mục đích chung, để phát triển HTX ngày càng tốt hơn đúng như lời Bác Hồ đã dạy "Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong".