Không có một quốc gia nào có điều kiện trồng cam tốt như VN, nhưng lại có giá cam cao như VN hiện nay. Cái này chủ yếu do thiếu định hướng vĩ mô để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, khiến cung không đủ cầu. Mỗi năm chúng ta vẫn phải đi nhập khoảng 400 nghìn tấn cam, quýt. Dù thế, bình quân giá cam bây giờ vẫn tới 50 - 65 nghìn đồng/kg, giá cam NK từ Úc, Nam Phi về bán tới 150 - 200 nghìn đồng/kg, tương đương tới 2-3 USD/kg cam nội địa và 7-10 USD/kg cam NK, trong khi bình quân giá cam thế giới hiện chỉ xoay quanh khoảng 1 USD/kg.

 

Ngay cam sành thôi, rất nhiều hạt, chất lượng thấp, nhưng hiện vẫn bán tới 2 USD/kg, quá đắt. Cam đắt thế nên dân trồng cam đang siêu lãi, nhưng về sâu xa mà nói thì người tiêu dùng lại thiệt, xét về việc đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cho nhân dân lại rất bất cập.

 

Ở Trung Quốc, sau những năm đổi mới, diện tích cam của họ tăng lên một cách rất nhanh chóng, từ một nước chỉ đứng hàng thứ 3-4 về SX cây có múi, bây giờ họ đã lên dẫn đầu về diện tích, bởi họ đã nhìn ra viễn cảnh khi đời sống dân họ tăng lên, sẽ cần phải phát triển cây có múi thành một ngành hàng.

 

Trước đây, chúng ta cũng từng nhận thức được thế mạnh về các loại cây này, và đã từng XK, nhưng nhận thức này không được kế tục, hàng loạt nông lâm trường cam và cây có múi tan rã, tạo nên một độ hẫng hụt rất lớn trong nhiều thập kỷ qua.

 

 

 

Tôi tính nếu đẩy được năng suất lên 20 tấn/ha, VN phải có khoảng 20 nghìn ha cam thì mới tạm bù đắp được lượng NK hiện nay, còn nếu năng suất chỉ hơn 10 tấn/ha như hiện nay thì phải cần 40 nghìn ha.

 

Một cây cam trồng xuống 5 năm sau mới ra quả, bây giờ phải tính được bài toán 5 năm nữa, dân chúng ta sẽ tăng lên bao nhiêu, nhu cầu cam mỗi người/năm là bao nhiêu, điều kiện KT-XH sẽ phát triển tới đâu trong 5 hay 10 năm tới để có định hướng, quy hoạch trồng bao nhiêu cam nữa, trồng ở đâu, sau đó dành chính sách cho nó… Thế thì may ra 7-10 năm nữa, SX cam trong nước mới đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng.

 

Về lâu dài, còn phải tính tới chuyện xây dựng ngành SX nước ép, công nghiệp chế biến cam nữa. Chúng ta dành chính sách cho SX bia rượu tràn ngập, nhưng chính sách cho SX và chế biến nước ép trái cây dinh dưỡng cao, đặc biệt tốt cho sức khỏe giống nòi, nhất là người già, phụ nữ và trẻ em thì lại bỏ bê.

 

Hiện chúng ta chưa thể đặt vấn đề chế biến cam, bởi diện tích, năng suất còn rất bé, giá cam còn cao ngất ngưởng. Chỉ khi giá cam tươi thấp xuống, thì mới mong chế biến được. Vì thế trong 10 năm tới, người trồng cam vẫn sẽ lợi nhuận rất cao.

 

 

Miền Bắc VN có điều kiện tự nhiên, khí hậu á nhiệt đới, đất đai… rất tương đồng với các cường quốc cây có múi trên thế giới như Mexico, vùng Florida (Mỹ), Sao Paulo (Brazil)... Hơn thế, địa hình chúng ta trải dài, có vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới nên có thể SX cây có múi rất đa dạng, từ các giống chịu nóng tốt như cam sành, bưởi ở phía nam; cam, quýt ở phía Bắc.

 

Có thể nói trong các nước ASEAN, VN là nước duy nhất có tiềm năng phát triển cam với quy mô lớn. Về lâu dài, nếu có chính sách cho cây trồng này bài bản, chúng ta sẽ có một ngành hàng XK rất có lợi thế cạnh tranh. Đặc biệt là cam không hạt tại phía Bắc và bưởi ở các tỉnh phía Nam.

 

Chúng tôi đã đi dự rất nhiều hội nghị quốc tế lớn về cây có múi, họ khẳng định bưởi VN hiện nay như bưởi da xanh, bưởi Năm Roi là “hoa hậu” bưởi của thế giới hiện nay. Nếu có chiến lược phát triển vùng bưởi ở phía Nam, chúng ta hoàn toàn có thể trở thành một cường quốc về bưởi. Các vùng nóng, ấm ở phía bắc như Sơn La, Hòa Bình… cũng có thể trồng bưởi rất tốt.

 

 

 

Ở miền Bắc, không nơi nào đẹp và có tiềm năng trồng cam tốt như dải đất dọc trục đường Hồ Chí Minh, trải dài từ Hà Tĩnh ra tới Hòa Bình. Chúng tôi gọi đây là “xa lộ cam - quýt” có tiềm năng hàng chục nghìn ha.

 

Cùng với các vùng mía, vùng trồng cỏ nuôi bò sữa và bò thịt, trục miền tây Bắc Trung Bộ này tương lai sẽ là “phố sữa, phố bò thịt”, là “trục nông nghiệp công nghiệp hóa, công nghệ cao”, trong đó, cam sẽ là động lực đổi mới cho nông nghiệp vùng này. Nếu có quy hoạch, có chính sách tốt, chúng ta hoàn toàn tạo được một ngành hàng mang tầm quốc gia từ cây cam, thậm chí XK, chứ không phải lẹt đẹt tiêu thụ nội địa như hiện nay.

 

Khoảng 10 năm qua, chúng tôi đã âm thầm nghiên cứu dải đất này, xác định được vùng nào trồng được cam, trồng giống gì, chúng tôi đã nắm kỹ, chỉ còn chờ chính sách, chờ quy hoạch tầm vĩ mô nữa thôi.

 

Mà Nhà nước không làm thì chắc chắn dân cũng sẽ làm, vấn đề là sẽ lôm côm, tự phát, rủi ro… mà thôi. Hiện Cty Mía đường Lam Sơn (Thanh Hóa) cũng đã dành hơn 50 ha thí điểm trồng cam rồi, hiện đã cho quả bói, cam phát triển rất tốt. Có thể nói chủ trương và định hướng này của chúng tôi đến thời điểm này đã thành công rực rỡ. Các Cty tham gia phát triển giống cam cùng chúng tôi từ chỗ sắp đổ nát đến nay đều đã trở thành các DN kếch xù, giàu có vô cùng, người dân vùng trồng cam đổi đời. Đây là thực tiễn chứng minh thêm cho lịch sử một lần nữa rằng, dải đất ven đường Hồ Chí Minh này là vùng rất chắc ăn về cây có múi. Thậm chí cây có múi có thể phát triển rất tốt dọc lên Sơn La, Lào Cai…

 

 

Lê Bền (nongnghiep.vn)